Ik wordt vaak gevraagd om uitleg te geven over coaching op drijfveren. Dat doe ik graag!
Hoe krijg je iemands onbewuste drijfveren boven water? Daarvoor zijn twee intensieve gesprekken doorgaans afdoende. Gesprekken waarin je door het gedrag heen probeert te kijken en doorvraagt om duidelijk te krijgen hoe iemand ergens naar kijkt.
Doorvragen is overigens niet zonder risico. Vooral wanneer je je eigen drijfveren niet goed kent. Dan is het gevaar groot dat je vooral je eigen overtuigingen projecteert en oplossingen zoekt die vooral voor jou werken.
Ik gebruik bij het in kaart brengen van iemands drijfveren als onderlegger het enneagram. Hierin zijn negen persoonlijkheidstypen beschreven. Elk type bestaat uit een set drijfveren. Je herkent in elk type wel wat. Er is één type dat echt voluit op jouw betrekking heeft. Monique Schouten heeft het enneagram als psychologisch ontwikkelingsmodel uitgewerkt. Een transparant model dat fantastisch werkt. Dit model heet de V-cirkel. Ken je jouw V-cirkel dan heb je scherp je onbewuste motivatie, je drijfveren in beeld.
De V-cirkel laat voor elk persoonlijkheidstype zien wat de Verleiding (comfortzone), de Vermijding (waar je weg wil blijven), je Verdediging (afweermechanisme) en je Verslaving (motor, passie om naar de verleiding toe te werken) is.
Ter illustratie wil ik voorgaande toepassen op twee bekende mensen, Donald Trump en Mark Rutte. Lang niet van elke bekende persoon zijn de onbewuste drijfveren zo vast te stellen. Van deze twee kan dat wel omdat ze hun drijfveren consequent en nogal zichtbaar tonen. Nogmaals normaal vergt het zorgvuldig vaststellen van iemands drijfveren een intensieve en persoonlijke aanpak.
Wat zien we Donald Trump doen? Hij praat in korte zinnen, maakt direct duidelijk wat hij vindt of wil. Hij schuwt de confrontatie niet, integendeel hij lijkt het prettig te vinden en slaat direct terug als hem iets niet bevalt. Hij toont daadkracht, ontslaat kabinetsleden direct als hun aanpak hem niet bevalt. En zegt makkelijk verdragen op. Hij gaat voor de zaak, vertrouwt alleen op zichzelf, America first! Tot slot zien we dat hij een eigen waarheid koestert die nogal anders kan zijn dan de waarheid die zijn omgeving ziet.
Zoals je ziet gaat deze karikatuur van Trump niet over zijn politieke voorkeuren maar over zich steeds herhalend gedrag. Vanuit drijfveren-perspectief is dit gedrag als volgt te plaatsen: Trump wil 24/7 sterk zijn, de touwtjes in handen hebben. De strijd die hij op vele fronten voert heeft hij nodig om zijn kracht te voelen, te ervaren dat hij sterk is (Verleiding). Wat hij koste wat kost wil voorkomen is kwetsbaar zijn. Zo gauw dat dreigt grijpt hij in. Anders denkenden worden opzij gezet. Afspraken die in de weg zitten opgezegd. Alles wat hem uit z’n kracht kan halen wordt rigoureus uit de weg geruimd (Vermijding).
De realiteit is echter dat iedereen van tijd tot kwetsbaar is, of je het leuk vindt of niet. Je bent van vele mensen en zaken afhankelijk, je kan bv. ziek worden. Of je eigen emoties kunnen je parten spelen. Dit persoonlijkheidstype heeft daar iets op gevonden nl. de ontkenning (Verdediging). Je ontkent gewoon alles wat je maar kwetsbaar kan maken. Trump voelde het als zwakte dat bij zijn inauguratie er veel minder belangstelling was dan bij zijn voorganger Obama. Hij ontkent daarom, ondanks foto’s die er niet om liegen, deze lage opkomst. Er is voor hem een andere waarheid. Ontkenning van dingen kan bij dit persoonlijkheidstype ver gaan. Soms wordt bij voor ieder zichtbare fysieke malheur gehandeld alsof het er niet is. Wat Trump gaande houdt om steeds toe te werken naar zijn comfortzone is lust, energie, zin hebben in van alles (Verslaving). Dit type beschikt over veel energie die gebruikt wordt voor de daadkracht waar alles om draait.
Donald Trump laat in extreme mate zijn drijfveren zien. Daarnaast speelt mogelijk een stoornis (narcisme) ook een (versterkende) rol. Zelfreflectie is hem vreemd. Zou hij dat wel hebben, zou hij bijvoorbeeld, al is het maar op bescheiden schaal, samenwerken, iets van kwetsbaarheid toe kunnen laten, dan zou hij zomaar een groot leider kunnen worden. Tenslotte de vraag of Trump een leugenaar is. Of hij willens en wetens een loopje met de waarheid neemt. Ik denk van niet. Hij ontkent vooral. Hij zit zozeer gevangen in het beschreven mechanisme dat hij niet anders kan. Het is zijn overlevingsstrategie.
Ik ken veel mensen met dezelfde drijfveren als Trump. Plezierige mensen die hun kracht en energie niet gebruiken ten koste van anderen maar juist inzetten om kwetsbare anderen bij te staan. Mensen die met hun daadkracht mooie dingen voor elkaar krijgen.
Dan nu het vizier op Mark Rutte. Een optimistische man, die graag vooruit kijkt en houdt van plezier maken. Een lach is nooit ver weg. Een snelle denker. Joviaal, hard werkend en ogenschijnlijk onvermoeibaar. Een teleurstelling blijft nooit lang hangen. Het niet afschaffen van de dividendbelasting is daar een voorbeeld van. Het roept bij velen de vraag op wat hij ten diepste van zaken vindt.
Rutte laat de volgende drijfveren zien: hij maakt plezier, houdt van een plezierige atmosfeer en leuke plannen. Licht van toon, luchtig, geen zwaarte. Kijk naar de beelden van de ontvangst van Theresa May op het Binnenhof. Zijn Britse collega verkeerde in zwaar weer, Rutte was op z’n best. Vrolijk en charmant. Plannen maken, plezier hebben en optimisme is waar Rutte voor gaat (Verleiding). Wat hij vermijdt is ongemak, zwaarte, pijn (Vermijding). Eigenlijk alles wat onplezierig is. Maar ja de realiteit is natuurlijk niet altijd leuk. Daar heeft dit type iets op gevonden. Hij redeneert alle narigheid weg. Je bedenkt een reden waarom iets vervelend is. Daarmee kan je het plaatsen en achter je laten (Verdediging). En op naar een volgende uitdaging. Wat Rutte gaande houdt om steeds weer plezier te hebben is zijn onmatigheid. Heel veel doen, steeds weer nieuwe leuke dingen opzoeken (Verslaving).
Wanneer Mark Rutte wat langer bij zaken zou stilstaan, de diepte meer zou zoeken, dan zouden we beter weten waar hij staat, wat hij echt vindt. Voor hem is dat moeilijk want lang stil staan bij iets leidt tot een zekere zwaarte en dat geeft hem onrust. Overigens vindt ik wel dat Rutte gegroeid is in zijn rol de afgelopen jaren. Hij laat iets meer zijn serieuze kant zien en krijgt daarmee meer statuur.